Dziś coś z prawa karnego i procedury karnej. Do podstawowych pojęć należą tu „akt oskarżenia” i „oskarżony”. Ciekawe, że ich tłumaczenie może sprawiać problemy, a co najmniej niespodzianki.
Kiedy zaczynałem tłumaczyć (a były to czasy jeszcze bez internetu, gdy integracja Polski z Zachodem dopiero się zaczynała), podejrzliwie patrzyłem na wszelkie dosłowności w tłumaczeniach prawniczych, więc odrzucałem stosowanie do tych terminów słów utworzonych od „accuse”. Czytając źródła, zauważyłem, że często w tych kontekstach na „oskarżonego” używa się terminu „(criminal) defendant”. Oczywiście jest to tłumaczenie jak najbardziej na miejscu i naturalne. Ale co z „aktem oskarżenia”?
W systemie anglosaskim nie ma jednej nazwy na ten dokument; znajdziemy tam takie nazwy, jak „indictment”, ale też „information” (zob. np. brytyjską ustawę Magistrates’ Courts Act 1980, s. 18, “… where a person who has attained the age of 18 years appears or is brought before a magistrates’ court on an information charging him with an offence triable either way…”) i „complaint”, w zależności od kraju i okoliczności. Moją strategią jest wybór brytyjskiego „indictment”.
Tymczasem w kwestii „oskarżonego” okazuje się, że nie ma nic zdrożnego w terminie …. „an accused”! Używa się go całkiem często, np. w podręczniku prawa karnego Reed & Siago, Criminal Law, Sweet & Maxwell, Londyn 2002. Może więc „akt oskarżenia” można jednak tłumaczyć jako „act of accusation”? Znalazłem w internecie źródła i dla takiego tłumaczenia. Znalazłem jednak solidniejsze źródła dla tłumaczenia moim zdaniem bardziej odpowiedniego – „bill of accusation”. Nawiasem mówiąc, używa się też samego rzeczownika „an accusation” (np. w angielskim tłumaczeniu Kodeksu Justyniana czy w prawie kanonicznym mamy „make an accusation” na „wnieść oskarżenie”).
Choć lubię brytyjskie „indictment”, to nie jest to tłumaczenie idealne, bo nie każdy akt oskarżenia będzie w Wielkiej Brytanii nazywany indictment, może być też nazwany choćby information, jak widać powyżej. A poza tym, w przypadku lżejszych czynów zabronionych w ogóle nie sporządza się „indictment”. Stąd właśnie wybór „bill of accusation” nie jest wcale zły.
A przy okazji: z powyższego nauka jest taka, że nie trzeba wędrować daleko i tłumaczenia na pierwszy rzut oka zbyt dosłowne, żeby mogły być poprawne okazują się jednak dopuszczalne.
Warto zapamiętać (prawo karne):
oskarżony – (criminal) defendant, accused
akt oskarżenia – bill of accusation, indictment
wnieść oskarżenie – make an accusation