Są takie słowa w języku, w tym w języku specjalistycznym, które mają tyle znaczeń, że użytkownicy właściwie sami mogą być nie do końca zorientowani, co dokładnie się przez nie rozumie – to takie słowa-wytrychy. Częstokroć używa się ich na całą gamę znaczeń, dla których w innym razie należałoby znaleźć właściwą kolokację. Znanym wytrychem słownym tego rodzaju jest “w zakresie”. Ale nie o nim dziś.
Dziś chcę się zająć terminem „rozliczyć”/„rozliczenie”. Ten wszędobylski wyraz ma wiele znaczeń, np. finansowe (odpowiadające angielskim settlement i clearance), pieniężne (np. „rozliczyć się z zaliczki” = account for the advance), metaforyczne (w znaczeniu „policzyć się z kim” = square accounts with somebody), a nawet polityczne (jak w wyrażeniu „rozliczyć kogo za zbrodnie” = bring somebody to account for their crimes).
Ale i o tym nie chcę dziś pisać. Tym razem skupię się na tym terminie w kontekście podatkowym. Mówimy „rozliczać podatki”, „rozliczenie podatkowe”, „sporządzać rozliczenia podatkowe”, „prawidłowość rozliczeń podatkowych” itp. Które z wielu tłumaczeń naszego słowa kluczowego wybrać? Ano właściwie żadne! Oczywiście można uciec w dosłowność i tłumaczyć przez finansowe settlement (np. tax settlements). Ale nie widać jakoś, by taka kolokacja była zwyczajowo używana, a co ważne – zrozumiała, w rodzimym języku angielskim.
Mam dwóch kandydatów na bardziej naturalne tłumaczenie „rozliczeń” w podatkach: compliance oraz preparation.
Compliance przydaje się zwłaszcza w tłumaczeniu haseł, jak np. nazwa rodzaju usług podatkowych. Tu widzi się takie hasła, jak „rozliczenia podatkowe”, „weryfikacja rozliczeń podatkowych”, więc będziemy mieli tax compliance (verification). Podobnie compliance warto stosować przy tłumaczeniu takich fraz, jak „zapewnić prawidłowość rozliczeń podatkowych” = ensure tax compliance. Natomiast do tłumaczenia sformułowania „prowadzenie/sporządzanie rozliczeń podatkowych” (to też może być usługa) lepiej nadaje się amerykańskie tax preparation; analogicznie, „sporządzać rozliczenia podatkowe” przekładane byłoby przez to prepare taxes.
A samo „rozliczenie podatkowe”? No to jest temat rzeka. Podam przykład z terminologii VAT-owskiej, gdzie „rozliczenie” to może być nic innego jak … deklaracja podatkowa. Gdy mówi się, że coś tam trzeba „ująć w rozliczeniu za miesiąc poprzedni”, to można napisać np. must be recognised in the tax return for the previous month, ale też must be recognised/reported by reference to the previous month.
Z drugiej strony widać też takie kolokacje: „złożyć rozliczenie podatkowe”. Chodzi tu po prostu o złożenie stosownej deklaracji lub zeznania podatkowego. W tym kontekście mamy tu do czynienia z … tax filing, a więc można by to przełożyć np. przez make a tax filing, file your taxes itp.
W poszukiwaniu tłumaczeń terminu „rozliczenia podatkowe” wyszliśmy od compliance, przeszliśmy przez preparation i doszliśmy do filing.
To może na koniec zatoczę koło i wrócę do compliance. To angielskie słowo-wytrych przyda się do tłumaczenia polskich „rozliczeń” w jeszcze jednym kontekście. Otóż w podatkowej polszczyźnie często pisze się o „osobach odpowiedzialnych (np. w spółce) za rozliczenia podatkowe” oraz o „odpowiedzialności za rozliczenia podatkowe”. Tu pasuje jak ulał persons in charge of/responsible for tax compliance oraz tax compliance liability.
Warto zapamiętać (podatki):
rozliczenia podatkowe – brak jednego tłumaczenia, wiele zależy od kontekstu
prowadzenie/sporządzanie rozliczeń podatkowych – tax preparation
weryfikacja rozliczeń podatkowych – tax compliance (verification)
zapewnianie prawidłowości rozliczeń podatkowych – ensuring tax compliance
składanie rozliczeń podatkowych – tax filing
osoba odpowiedzialna za rozliczenia podatkowe – person in charge of/responsible for tax compliance
odpowiedzialność za rozliczenia podatkowe – tax compliance liability