Dla niewtajemniczonych, krótka uwaga: na www.proz.com znajduje się serwis tłumaczy dla tłumaczy, gdzie można m.in. zasięgnąć porad terminologicznych.
Czy ten serwis pomaga? W wielu wypadkach tak. Ale nie zawsze. Wiadomo, że nie każdy na „prozie” jest fachowcem i nie każdy ma pojęcie o tym, w czym innym doradza. Za doradzanie są punkty, a więc jest i pokusa, by doradzić nawet wówczas, gdy się nie jest obeznanym z tematem.
Dziś podam krótki przykład, jak serwis proz.com raczej nie pomógł. Przykład ten nie dotyczy tematów, na których się znam. Jak ktoś się zna na jakimś przedmiocie, to łatwo wykryje, że dana porada terminologiczna ma mankamenty. Mój przykład pokazuje, że tłumaczenie tekstów w przedmiocie, z którym tłumacz nie jest obeznany niestety wymaga jeszcze uważniejszej analizy źródeł internetowych.
Otóż swego czasu tłumaczyłem (niechętnie, przyznam) tekst z dziedziny badań klinicznych. I tam trafiłem na termin „case ascertainment” bez szczególnego kontekstu, który pomógłby mi go zrozumieć. Rzuciłem się do internetu, najpierw właśnie na proz.com. A tam na angielskie „incomplete case ascertainment” znajduję termin polski „nieszczelność rejestru”. Jednak w moim tekście zupełnie mi to nie pasowało. Próbuję więc dalej, każąc Googlowi szukać „case ascertainment” w połączeniu z terminami polskimi, jak np. „badania kliniczne”. Brak sensownego rezultatu.
Zacząłem więc szukać w źródłach angielskojęzycznych, tak aby zrozumieć, co to takiego jest to „case ascertainment”. Znajduję definicję „ascertainment” w The Free Dictionary (https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/ascertainment). Znajduję termin „the problems of case ascertainment” na stronie https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18374260. Szukam dalej i zerkam na różne źródła. I wreszcie znajduję dokument Case Ascertainment Methods (https://www.nbdpn.org/current/resources/sgm/Ch_6_Case_Ascertainment_Methods6-04%20no%20app.pdf), gdzie mamy definicję „case ascertainment or identification” w kontekście tematu tego dokumentu, która to definicja wskazuje wyraźnie, że jest to jakby sposób identyfikacji czy doboru próby.
Ponieważ kilkakrotnie podczas moich poszukiwań zauważyłem termin „ascertainment bias” w kontekście badań klinicznych i związanej z nimi statystyki, postanowiłem przyjrzeć się i jemu. Może doprowadzi mnie do mojego leksykalnego Św. Graala? Po zapoznaniu się ze znaczeniem „ascertainment bias” po angielsku, próbuję szukać tego terminu w połączeniu z terminami polskimi (np. „statystyka”). I bingo! Znajduję prezentację po polsku na https://www.slideshare.net/usa22/prba-statystyczna-i-dobr-prby, gdzie ktoś widać znający się – kto na dodatek (niech mu będą dzięki!) wstawiał w tekście wtręty angielskie – napisał „tendencyjność próbkowania (sampling bias, ascertainment bias)”. Już wiedziałem, że mam to! Mój wcześniejszy domysł był prawidłowy. Dlatego, mimo że się na tym przedmiocie nie znam zupełnie, byłem pewien, że tłumaczenie „case ascertainment” jako „sposób doboru próby” lub podobne (w niektórych kontekstach może być to też „szczelność doboru próby”) nie będzie nietrafione.
Cała przygoda oczywiście trwała trochę czasu. Czy warto go trawić na poszukiwanie jednego terminu? No cóż, to zupełnie inny temat. Ja jednak dobitnie przekonałem się, że gdy człowiek nie ma zbytniego pojęcia o przedmiocie tekstu, który tłumaczy, musi po prostu bardziej uważać i włożyć więcej wysiłku w weryfikację źródeł.